Defence Turkey: Söyleşimize HeliPLAT şirketi olarak gerçekleştirdiğiniz çalışmalar hakkında kısaca bilgi alarak başlayabilir miyiz? 

Fuat AKPINAR: 2016 yılında 1 Ocak günü Deniz Kuvvetleri Donanma Komutanlığından emekli oldum. Deniz Kuvvetleri’nin evladıyım. Donanmanın ilk platform inspektörüyüm, aynı zamanda eğitmen inspektörüm. Emekli olduktan sonra Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) ve Tersane yöneticileri tarafından aradılar ve dediler ki siz bir şirket kurun ve bize yardımcı olun. Ayrıca arkamda olduklarını ifade ettiler. Öncesinde milli savaş gemimizi yapma fikriyle başlayan süreçte, MİLGEM’lerin üretimi ile başlayan ve Gemilerin Helikopter Platformu Sertifikasyonu süreci de tamamen milli imkanlarla yapılması ihtiyacı doğmuş oldu. MİLGEM’lerden itibaren LST Sınıfı gemileri (Sancaktar ve Bayraktar), Denizaltı Kurtarma (Alemdar) ve Yedekleme Gemileri (Akın-Işın), Denizde İkmal Muharebe Destek Gemisi (DİMDEG), Türkmenistan’a yapılan TUSK Korveti, Katar’a yapılan QTS (Al Doha ve Al Shamal) Sınıfı gemileri, Nijerya’ya yapılan OPV Gemilerinin helikopter platform sertifikasyon süreçleri tamamen tarafımızdan yönetilmiş ve yönetilmektedir.

Bunun yanı sıra TCG Anadolu LHD Gemisi Projesinde helikopter pisti için kaymaz kaplamasında ve aydınlatmasında çalıştık. Diğer yandan RMK Tersanesi’nin yaptığı Sahil Güvenlik Arama Kurtarma Gemilerinde Helikopter Platform-Hangar aydınlatma sistemi üzerinde modernizasyon yaptık.

Dolayısıyla yaptığımız faaliyet ilgili gemiye inecek olan helikopterin modeline, cinsine ve tonajına göre mühendislik hesaplarının yapılmasını kapsıyor. Bu kapsamda inilecek alanın hesaplamasını yapıyoruz, sonra mühendislik çizimlerini yapıyoruz. Ayrıca; yangın sistemi, haberleşme, JP-5 yakıt sistemi, helikopter Start ve besleme Sistemi ve Görsel İniş Destek Sisteminin kurulumlarını yapıyoruz. Tersaneden bu bölümleri aldıktan sonra biz onların yerinde montajlarını takip ediyoruz, sonra testlerini yapıyoruz.

Defence Turkey: Yani o ürünleri siz sağlamıyorsunuz. Onlar için gerekli ön hazırlıkları ön tasarımı yapıyorsunuz. Sonra da onun entegrasyonunu yapıyorsunuz. Bir çeşit mühendislik desteği gibi.

Fuat AKPINAR: Hayır biz ürün sağlamıyoruz. Biz ürün bu özellikte (Teknik Şartname) olmalı diyoruz ve sertifikasyon mühendislik desteği veriyoruz. Bununla beraber yerine montajları yapıldıkça da testlerini yapıyoruz. TÜRK AK’tan onaylı test aparatlarımız var. Kendi kadromuzda da mühendis kadromuz var, gemi inşaat mühendisi, malzeme-metalurji mühendislerimiz var. Bu kadroyla beraber biz bütün gemilerimizin sertifikasyon sürecini yönetiyoruz. Kullanıcıya eğitim veriyoruz, bu işi nasıl yapacağının, cihaz/sistemleri nasıl kullanacağının eğitimini veriyoruz. En son olarak helikopterin hazırlanan ve sertifikası onaylanan bu platformlara inişini yaptırıp projeyi teslim ediyoruz.

Ürünlerden bahsetmişken bunu bu arada belirtmeliyim ki; SSB’nin bizlere verdiği diğer bir görev de yerlileştirme çalışmaları. Bu kapsamda kullandığımız, dokunduğumuz, ellediğimiz her ürün için, ki bunlar yurtdışından gelen ürünler, işte Amerika’dan, İngiltere’den, Almanya’dan gelen ürünler. SSB Yerlileştirme Şube ile koordineli olarak üretim kabiliyetine sahip firmalar tespit ediliyor. Türkiye’nin acil ihtiyacı varsa, SSB direkt sahipleniyor. Eğer ikinci öncelikli bir ürünse bizi Tersaneler Genel Müdürlüğüne yönlendiriyor. Tersaneler Genel Müdürlüğü ile tersanelerin uzman kişileri bu fabrikayı/firmayı incelemeye alıyorlar. Yapılacak ürünü inceliyorlar. Onay sürecini geçtikten sonra SİA yani Stratejik İş birliği Anlaşması yapmış oluyoruz. Dolayısıyla bu sayede de yurtdışı bağımlılığı kaldırılmış oluyor. Yerli stok numarasıyla yerli ürün gelmiş oluyor. Bu yerli ürün hizmete girdikten sonra kalitesi tartışılmaz hale geldikten sonra gemilerimizde kullanılmaya başlıyor. Biz bu faaliyeti yaparken de tabi ne oluyor? DEARSAN Türkmenistan’a gemi yapıyor, şu an Nijerya’ya yapıyor. İşte ADİK Katar’a gemi yaptı, teslim etti. Dolayısıyla bu yaptığımız ürünler de ihraç olmuş oluyor. Ülkeye böyle de bir katkımız oluyor. Dolayısıyla da ülkemizden çıkan parayı Türkiye’ye geri kazandırmış oluyoruz.

Bunun dışında ilgi alanımızdaki ileri teknoloji yeni tasarım ürünlerle de ilgileniyoruz. Örneğin; yapay zekâ gibi özellikleri olursa o zaman daha güzel şeyler oluyor. İşte bir çeşit yabancı madde hasar tespit cihazı olan Akıllı Yabancı Madde Tespit (A-FOD) Sistemi de bu şekilde çıktı, ArgosAI firmasıyla başlattık. Tabi maalesef önce Londra Heathrow Havaalanı’na satıldı 22 adet. Sonra Türkiye’de Türkiye Teknoloji tasarım birincisi oldu. İstanbul Havalimanı’nda bunların montajı yapıldı, testleri bitti. Yabancı maddeyi tespit ediyor yapay zekâ ile ve kuleye bilgi veriyor.

Defence Turkey: Tespiti lazerle mi yapıyor?

Fuat AKPINAR: Infra-Red Kamera sistemleriyle yapıyor, yapay zekaya sahip. Kendi kütüphanesi var. İşte bu kurbağacık, bu üstübü, bu laptop diyor veya bir kuş ölüsüyse güvercin diyor, karga diyor. Oradaki personele ikaz veriyor. Concorde uçağı da biliyorsunuz tanka çarpan şu kadar bir metal parçacığı yüzünden düştü ve şirket battı. Dolayısıyla havaalanlarında bu çok büyük bir olay ve yol açtığı yıllık zararı da çok fazla. En çok ne unutuluyor derseniz laptop unutuluyor. Teknisyenler, çalışanlar orada unutuyor. Pist hareket halinde çünkü pistte operasyonların durmaması gerekiyor. Diğer yandan, mesela gemilerdeki helikopter pistlerinin özel üretim kaymaz kaplaması/boyası için yılda 800 kit Amerika’dan geliyordu. Bunu 4 yıllık bir çalışmayla DURATEK Firması ile yerli olarak ürettirdik. Dolayısıyla artık Amerika’dan gelmiyor.

Defence Turkey: Her pist için aynı malzeme mi kullanılıyor?

Fuat AKPINAR: Hayır, farklı farklı. Helikopterin modeli ve cinsine göre değişiyor. Askeriyede biraz daha üst seviyede. Sivilde birazcık daha alt seviyede. Çünkü askeriyede sürekli hareket var, yakıt var, iniş kalkış sayısı daha fazla. Dolayısıyla kaymaz kaplamayla başladığımız süreçte Görsel İniş Destek Sistemini Akım Metal firmasına yaptırdık. Geçen hafta Stratejik İş birliği Anlaşması (SİA) yapıldı. Donanmamızda şu anda kullanılan eski teknoloji helikopter aydınlatma sisteminin modernizasyonu yapılacak ve aynı zamanda gemilerimiz artık yabancı bağımlılığından kurtulmuş olacak. 

Defence Turkey: Peki bu yerlileştirme sürecinde bir helikopter iniş ve kalkış destek sistemi olan Gemi Entegre Helikopter Yakalama ve Transfer Sistemi (ASIST) ile ilgili ne aşamadayız? Biraz önce anlattığınız gibi bu süreçte görevlendirme, firma seçimi, personel eğitimi ve ürünün yerlileştirilmesi çalışmalarında gelinen son duruma ilişkin neler söyleyebilirsiniz?

Fuat AKPINAR: Yerlileştirme çalışmalarımızdan bir tanesi de ASIST Sistemi. O da nedir? Deniz durumu 4-5 seviyesindeyken, yani deniz daha fazla kabardığı zaman helikopteri indirebilmek ASIST Sisteminin özelliği, Kamera sistemiyle, lazer pointerlarla helikopteri takip ediyor, Helikopteri RSD denilen taşıma arabasının üstüne indiriyor, RSD helikopteri capture yapıyor, insansız olarak içeriye alıyor. Zaten hava şartları zor olduğu için denizde hem yukarısı hareketli hem aşağısı hareketli olduğu için böyle bir sisteme ihtiyaç var. ADVENS-SONİTUS Firmalarıyla projeyi başlattık. Tabi firmalarımızın bazı ürünleri sürdürülebilir olarak sürekli satma ihtimalleri yok. ASIST de bunlardan bir tanesi. Dolayısıyla yine aynı Kanada Firmasına ait MANTIS Sisteminin belden kumandalı, önden yakalamalı bir versiyonunu yaptırdık, helikopteri hangarın içerisine transfer edecek. HATS (Hava Aracı Transfer Sistemi) adı verilen bu ürün sadece transfer amaçlı. Helikopter transfer sistemi olarak düşünün. HATS’ın ilk lansmanı burada SAHA EXPO Fuarında yapılıyor. Sertifikasyon süreci ise Fuar sonrasında başlayacak. ASIST benzeri yerli tasarım ve üretim Hava Aracı Yakalama ve Transfer Sistemi HAYAT ilk olarak Açık Deniz Karakol Gemilerinde kullanılacak. HAYAT (Hava Aracı Yakalama ve Transfer Sistemi) Projesi şu an imzalı, onaylı. Orası zaten bir takvim üzerinde devam ediyor. Dolayısıyla firma bir şey yaparken diğer bir ürünü de yanında götürüyor. Yani ASIST/HAYAT ’da bir arıza oldu ama biz helikopteri illaki içeri almak zorundayız. Ve helikopter 10 ton (SH-70 SeaHawk). Dolayısıyla HATS helikopteri ön tekerden yakalıyor ve belden kumanda ile kimse ellemeden hangar içerisine transfer ediyor. Pilotlar kimse dokunsun istemiyor. Çünkü üstünde sensörler var, antenler var, silah sistemi var. Dolayısıyla rahatlıkla içeri götürebiliyor. Bu ürün (HATS) tabi başka kime lazım olacak? TUSAŞ’a, RedStar’a, Kaan Air’a, Özel Harekat’a vb. hepsine lazım olacak. Çünkü helikopteri alıp hangara götürecek alet. Yerlileştirmenin faydaları bunlar.

Defence Turkey: Yerli ASIST HAYAT Projesine paralel olarak bu proje mi başlatıldı?

Fuat AKPINAR: Evet, ASISIT de devam ediyor.

Defence Turkey: ASIST’te bir de bilgisayar kontrollü Hızlı Yakalama/Kavrama Sistemi (RSD) var. Uçuş güvertesi üzerinde bulunan bir raylı sistem vasıtasıyla otomatik olarak ileri ve geri hareket edebilen RSD, helikopterin altına yerleştirilen probe’un tam hizasında olacak şekilde konumunu koruyor ve helikopter güverteye teker koyduğu an probe’u yakalayarak helikopteri sabitlemekte ve böylece hangara taşımaya hazır hale getirmekte.

Fuat AKPINAR: ASIST’in ilk çıkış deneyim yönergesini yazan kişi benim zaten. Ama Türkiye’de bu yapılamaz dendi. Oysa rayları bitirdik yaptık şu an. Diğer komponentlerin FAT’ları yani Fabrika Kabul Testleri devam ediyor.  

Defence Turkey: Peki yerli versiyon ile yabancı versiyon arasında bir fark olacak mı? ASIST yaklaşık 30 yıllık geçmişe sahip bir ürün, şimdi 2020’lerdeyiz?

Fuat AKPINAR: Bizimki daha modern olacak. Arka tarafta şu an 38 parça gemimiz var helikopter pisti olan. Dolayısıyla Donanmaya bir şey yaptığımız zaman aslında onlara da hizmet edebilmeliyiz. Yaptığımız komponentler de diğer eski sistemlerin devamlılığı açısından da PBS ile yani Planlı Bakım Sistemi ile uyumlu olması gerekiyor. Bizim yaptığımız ürünlerde, evet birebir benzeri olmasa da diğer sistemleri de biz kumanda edebilmeliyiz. Onları da hayatta tutabilmeliyiz. Çünkü bunların bir anda hepsinin değişmesi mümkün değil. Ekonomik olarak da pratik olarak da çok zor. Dolayısıyla yeni gemilerimizde başlayan yeni sistemler ile eski sistemleri de uyumlu hale getirmemiz gerekiyor. Yani Helikopter Yakalama ve Transfer Sistemini yeni tasarım ve üretim yaparken, bir yandan da eski sisteme hizmet edebilmeliyiz. 

Defence Turkey: Peki o konuda bir anlaşma oldu mu? ASIST Sistemi bildiğim kadarıyla 4 tane MEKO’da ve 8 tane GABYA Sınıfı Firkateyn üzerinde mevcut?

Fuat AKPINAR: 8 GABYA, 4 MEKO Sınıfında ve MİLGEM’lerde ASIST var. GABYA, MEKO ve MİLGEM Sınıfı gemilerde ise Görsel İniş Destek Sistemi var. Görsel İniş Destek Sisteminin modernizasyonuna yönelik SİA geçen hafta Tersaneler Genel Müdürlüğü himayesinde Gölcük Tersanesi Komutanlığı’nda imzalandı. Donanmamızda kullanılan ve eski teknoloji GABYA ve MEKO Sınıfı gemilerde Tersaneler Genel Müdürlüğü ve Gölcük Tersanesi Komutanlığı himayesinde helikopter aydınlatma sisteminin modernizasyonu yapılacak. Eski atom farı, yani araba farı şeklinde olan lambalar LED PCB’lerle gece görüş dürbününe (NVG) uyumlu olarak hizmet edecek.  

Defence Turkey: Biraz önce bahsettiğiniz Görsel İniş Destek Sistemi kolay değiştirilebilecek bir şey mi yoksa gemi Overhol’e girdiğinde mi değişim/kurulum yapılacak? 

Fuat AKPINAR: İlk gemilerimizin Seçilmiş Bakım Uygulaması (SBU) dediğimiz ve 5 yılda bir girdiği bakım sürecinde yapılırken ilk gemide, mesela biz şu an HeliPLAT olarak 12 günde bir gemiyi hazırlayabiliyoruz. Fakat eski gemide bu birazcık daha zor kablo çekimleri biraz daha zaman aldığı için. O yüzden orada ilk pratiği firma kazandıktan sonra diyelim ki bunu 20 günde yaptı fakat sonrasında pratik kazanınca bu süre 15 güne düşecek, bir müddet sonra da 10 güne düşecektir. 

Defence Turkey: Mesela şu an devam eden İ Sınıfı Projesinde veya BARBAROS Yarı Ömür Modernizasyon Projesinde bunlar hazır gemi oradayken yapılabiliyor mu ya da yapılıyor mu?

Fuat AKPINAR: İ Sınıfı Projesinde sözleşmeler ve ürün/firma seçimleri çok önceden yapıldığı için şu anda değiştirilemez. Fakat bundan sonraki milli projelerimizde yerli üretim Görsel İniş Destek Sistemini inşallah göreceğiz.

Defence Turkey: Buradaki maket/model üzerinden bize Görsel İniş Destek Sistemi hakkında bilgi verir misiniz?

Fuat AKPINAR: Biz bunu eğitim amaçlı kullanıyoruz. Havacılık çalıştaylarında da havacılık öğrencilerine bedelsiz olarak eğitim veriyoruz kendi yerimizde. Buradaki Görsel İniş Destek Sistemi SGSI (Stabilize İniş Süzülüş Hattı) ve HRS (Horizon Referans Sistem) gibi özelliklere sahip komple bir sistemdir. 

Defence Turkey: Bu ışıkların üçü birden mi yanıyor?

Fuat AKPINAR: SGSI lambasında üç ayrı renkli ışık hüzmeleri mevcuttur ve Üçü birden yanıyor. Şu şekilde; kırmızı, yeşil ve amber şeklinde ışık yayıyor. Ve pilot gece görüş dürbünüyle bu ışıkları görebiliyor, yeşil ufki çizgi içerisinde geliyor, son yaklaşmada HRS’ye bakıyor, Horizon bar pilota geminin Roll-Pitch Yatay ve dikey yalpa) değerini gösteriyor, HRS tamamen düz yeşil olduktan sonra pilot eye-line ışıklarıyla omuz başından bakıyor ve helikopteri oraya indiriyor. İndikten sonra burada eğer helikopter yakalama sistemi ASIST kuruluysa o da helikopteri takip ediyor. (Editörün Notu: ASIST'in hassas Helikopter Konum Algılama Ekipmanı [HPSE], belirlenen iniş alanına göre helikopterin kesin konumunu sürekli olarak takip eder ve bir dizi görsel işaret kullanarak pilota iletir.) Sonra onu yakalayıp hangarın içerisine otomatik olarak taşıyor. (Editörün Notu: RSD, helikopterin altına yerleştirilen probe’un tam hizasında olacak şekilde konumunu korur ve helikopter güverteye teker koyduğu an probe’u yakalayarak helikopteri sabitler ve böylece hangara taşımaya hazır hale gelir).

Defence Turkey: HeliPLAT olarak gerçekleştirdiğiniz diğer yerlileştirme çalışmalarından da kısaca bahseder mısınız?

Fuat AKPINAR: Mutlu olduğumuz konulardan bir tanesi kendi şirket binamızda olan yerlileştirme köşemiz. Türkiye’de acil durum (emergency) aydınlatma konusunda Amerika’dan veya yurtdışından alınan ürünler IP56 olarak yapılıyordu ama Akım Metal Fermada Grubu’yla çalışarak IP68 acil durum aydınlatma sistemleri yapıldı. Kaza Kırım Timinin kullandığı kasklar, parça tesirli ultraviyole gözlükler ve işaret fenerleri yerli olarak yapılıyor. Güverte üzerindeki ekipman olarak mekanik mapa dediğimiz helikopterin bağlama mapalarını ABS PV Firması ile yerlileştirerek bu konudaki yurtdışı bağımlılığı sona erdirdik. Biraz önce bahsettiğim gibi kaymaz kaplamayı DURATEK Firması ile yaptık. Böylelikle helikopter pistlerinin kaymaz kaplaması yerlileştirilmiş oldu. Helikopterleri sabitleme için kullanılan takozlarımız var. Kaya Halat Firması ile de yüzebilen halat ve batabilen halat üretimi yapıldı. Çünkü pervaneye dolanmasını engellemek için kıç tarafta yüzebilen halatınız olması gerekiyor. Baş tarafta da batabilen halatınız olması gerekiyor. Ülkemizde başarılı olan firmalarla çalışıyoruz. Onlarla gurur duyuyoruz. Ürün ailemizi daha da geliştireceğiz. İnşallah daha da güzel şeyler yapacağız.

Defence Turkey: Fuat Bey okuyucularımıza vakit ayırdığınız için teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılar dileriz.