24 Şubat sabahı Ukrayna’ya saldırıya geçen Rusya, Mart ayı ilk yarısında Ukrayna’nın Karadeniz’de döşediği 400’den fazla deniz mayının bağlama zincirlerinin koptuğunu açıklamış ve mayınların İstanbul Boğazı ile Akdeniz’e sürüklendiğini belirtmişti. Bahse konu mayınlardan ilki 26 Mart günü Batı Karadeniz’de, Kefken açıklarında ikinci mayın ise 28 Mart’ta Kırklareli'nin Bulgaristan sınırındaki İğneada açıklarında tespit edilmiş ve daha sonra Su Altı Savunma (SAS) Timlerince etkisiz hale getirilmişti. Bugüne kadar sürüklenen 4 deniz mayını tespitlerini müteakip imha edilmiştir. Türk Deniz Kuvvetleri Karadeniz’de sürüklenen deniz mayınlarının tespiti için Batı Karadeniz’de Deniz Karakol Uçağı, Helikopter, İnsansız Hava Aracı (İHA) ile havadan gerçekleştirilen mayın gözetleme faaliyetlerine denizden ise ENGİN ve AYDIN Sınıfı Mayın Avlama Gemileri ve karakol gemileri ile destek sağlıyor.

Deniz Hava Komutanlığı envanterinde yer alan P235 ve P72 Deniz Karakol Uçaklarında deniz mayınlarının tespiti için SAR/ISAR/SPOT-SAR/STRIP-SAR/MMTI kabiliyetli 400W gücünde ve 190nm menzile sahip Ocean Master 400 Suüstü ve Hava Arama Radarı ve 35nm menzile kadar suüstü temasları gündüz ve gece şartlarında tanımlama imkanı sunan AselFLIR-200T FLIR faydalı yükleri yer alırken ANKA-B (THS) İHA’ları üzerinde ise CMX-15D FLIR Sistemi ve ASELSAN SARPER™ ve SARPER+ Milli SAR/MTI/ISAR Radarları yer almaktadır. Mekanik taramalı antene sahip Ocean Master 400 Radarı açık kaynaklara göre olumlu hava şartlarında, 30 deniz mili (nm) mesafe ve 1.000ft irtifadan bir periskopu, 90nm mesafe ve 6.000ft irtifadan ise 100 metrekarelik alan içinde devriye botunu tespit edebilmektedir. Ocean Master 400 Suüstü ve Hava Arama Radarı ve AselFLIR-200T FLIR Sistemi ile tespit edilen suüstü izleri (temas bilgileri) Link-11 ve Link 16 Taktik data Link Sistemleri üzerinden kadar dost unsurlara aktarabilmektedir.

Deniz Hava Komutanlığı hizmetindeki iki ANKA Blok-B (THS) İHA (18-032/TCB-853 ve TCB-854 kuyruk numaralı hava araçları) üzerinde ASELSAN SARPER™ ve SARPER+ Milli SAR/MTI/ISAR Radarları tüm modları ile operasyonel bulunmaktadır. Başkan DEMİR tarafından yapılan paylaşımda yer alan 17-027/TCB-852 kuyruk numaralı ANKA-B (THS) üzerine ise METEKSAN SAVUNMA MİLSAR SAR/GMTI Radarı takılıydı. Dolayısıyla Başkan DEMİR’in yaptığı paylaşımda yer alan ve denizde sürüklenen serseri mayınları başarıyla tespit ettikleri kaydedilen “ANKA İHA’sına entegre edilen SAR-Sentetik Açıklıklı Radarlarımız” ifadesi hem SARPER hem de MİLSAR Radarlarını kapsamaktaydı. Ancak edindiğim bilgiye göre henüz DzKK hizmetine girmemiş olan METEKSAN SAVUNMA ürünü MİLSAR SAR/GMTI Radarı Batı Karadeniz’de artan sürüklenen deniz mayını tehdidine karşı DzKK’nın talebi doğrultusunda deneme maksatlı olarak ANKA-B (THS) üzerine entegre edilmiş ve gerçekleştirilen testlerde oldukça başarılı sonuçlar elde edilmiştir. MİLSAR, su yüzeyindeki deniz mayınlarını SAR Modunda büyük bir başarı ile tespit etmiş ve nokta olarak elde ettiği mayına ait SAR görüntüsünü gerçek zamanlı olarak ilgili merkeze iletmiştir. MİLSAR daha önce de kabul testleri kapsamında 16-013 kuyruk numaralı bir ANKA-B İHA üzerine takılarak denenmişti. Yapılan denemelerde DzKK envanterindeki SARPER+ Radarı da mayın tespitinde oldukça başarılı sonuçlar elde etmiştir.

Deniz Hava Komutanlığı ANKA-B (THS) İHA ve SAR Radarı

Uzun süre İHA alımını gerçekleştiremeyen DzKK, 2017 yılında imzalanan kiralama sözleşmesi altında 1 Sistem 3 Uçaktan oluşan ANKA Blok-B (THS) İHA’nı Dalaman Deniz Hava Üs Komutanlığına konuşlu (312’nci İHA Filo Komutanlığı bünyesinde) olarak hizmete almıştır. Mayıs 2018 itibarıyla L3 Wescam ürünü CMX-15D FLIR faydalı yüküne sahip 2 hava aracı görev yaparken, CMX-15D FLIR Sistemi ve Aselsan ürünü SARPER™ Milli SAR/GMTI-ISAR Radarı ile donatılan 3ncü ANKA Blok-B (THS) İHA ise 2018 ikinci yarısında teslim edilmiştir.

Kiralama sözleşmesi altında görev yapan ANKA Blok-B (THS) İHA’lar 17-026, 17-027 ve 18-032 (FLIR+SAR/GMTI/ISAR faydalı yükleri) kuyruk numaralarına sahipti. 2019 yılında DzKK anlık hedef tespit, takip ve imha kabiliyetini artırmak üzere Operatif İHA Tedarik Projesi altında 8 ANKA-S ve 4 ANKA-B S/İHA siparişi vermiş ve bu kapsamda daha önce kira sözleşmesi altında bir yılı aşkın bir süre görev yapan biri SAR/GMTI/ISAR Radarı entegreli üç adet ANKA-B İHA’nın Ekim 2019 içinde DzKK’na devri gerçekleştirilmiştir. Devir sonrasında hava araçlarının yeni kuyruk numaraları TCB-851, TCB-852 ve TCB-853 olarak güncellenmiştir.

TUSAŞ, 24 Ağustos 2020 tarihinde resmi sosyal medya Twitter hesabından yaptığı bir paylaşımla AIS ve deniz üstü ve kara hedeflerinin uzaktan tespiti ve teşhisini, hareketli hedeflerin tespitini ve takibini yapabilen menzili artırılmış ASELSAN SARPER +, SAR/ISAR/Deniz Arama Radarı ile donatılan 4’üncü ANKA-B İHA’nı da DzKK’na teslim ettiklerini duyurmuştu. 4’üncü ANKA-B (THS) İHA’nın kuyruk numarası TCB-854 olarak belirlenmiştir.

ASELSAN SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı

Türkiye’de kullanıma giren askeri/güvenlik maksatlı beşinci SAR/GMTI sensörü, aynı zamanda ilk yerli tasarım ve üretim SAR Sistemi olan, ASELSAN ürünü SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı olmuştur. Her ne kadar başlangıçta son kullanıcı olarak HvKK öngörülse de SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı’nın ilk müşterisi DzKK olmuştur.

SARPER™ SAR/GMTI-ISAR Radarı TÜBİTAK 1007 ArGe Programı çerçevesinde TÜBİTAK tarafından desteklenen bir SSB Projesi olan TL50 Milyon bütçeli Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) Teknolojileri Geliştirilmesi Projesi (SAR-TGP) kapsamında ASELSAN-SDT iş birliğiyle geliştirilmiştir. SARPER™ SAR/GMTI-ISAR Radarı; gece ve gündüz, yağmur, kar, sis, bulut ve duman gibi olumsuz hava koşullarında dahi yeryüzünün yüksek çözünürlüklü görüntüsünü oluşturabilmektedir. SARPER Radarının DzKK envanterine alınması ile birlikte Teknoloji Hazırlık Seviyesi (THS/TRL) 9’a ulaşmıştır. SARPER’in hali hazırda tam operasyonel olarak Stripmap SAR görüntüleme, Spotlight SAR görüntüleme, GMTI (Ground Moving Target Indicator – hareketli kara hedefleri tespiti), Suüstü Deniz Arama ile tespit ve takip ve ISAR (Inverse SAR) görüntüleme modları bulunmaktadır. Milli ve özgün bir SAR Sistemi olan SARPER’in THS geliştirme çalışmalarına Haziran 2007’de başlanılmıştır.

Projenin ilk aşamasında (THS-2) teknoloji konsepti ve/veya uygulaması formüle edilmiş akabinde 2008’de THS-3 altında analitik ve tecrübeye dayalı olarak, kritik işlev ve/veya özellikleri kanıtlanmıştır. 2009 yılında THS-4 kapsamında laboratuvar ortamında masaüstü, bileşen ve alt bileşen doğrulma testleri yapılan SARPER’in uygun çevresel ortamdaki bileşen ve masa üstü tasarım doğrulama testleri ise THS-5 kapsamında 2010 yılında tamamlanmıştır. SARPER Radarı sistem/alt-sistem modelinin (Üretim Prototipi) uygun çevresel ortamda ilk gösterimi THS-6 altında 2011 yılında gerçekleştirilmiştir. Daha sonra üretimi tamamlanan Mühendislik Prototipi TUSAŞ S-2E/T Uçan Test Platformu’na entegre edilerek THS-7 kapsamında 2011 yılında ilk uçuş testleri yapılmış akabinde 2012 yılında Üretim Prototipi ile Deniz Üzeri Arama ve ISAR Modları olmadan gerçek zamanlı görev amaçlı test uçuşları (prototipin harekât ortamındaki performansı gösterilmiştir) yapılmış ve Projenin ilk aşaması Aralık 2012’de tamamlanarak Üretim Prototipi SSB’na teslim edilmiştir.

ArGe Projesi çıktısı olan bu ürün daha sonra ANKA Blok-B MALE İHA için seçilmiş ve 2013-2015 yıllarında bir yandan TUSAŞ ve ASELSAN iş birliğiyle ANKA Blok-B İHA’na SARPER Radarı entegrasyon faaliyetleri yürütülürken, diğer yandan da sisteme Deniz Üzeri Arama ve ISAR Modları eklenmiştir. Bu modlardan ISAR Modu SDT sorumluluğunda, Deniz Üzeri Arama Modu (hareketli deniz hedeflerinin tespitini sağlıyor) ise Aselsan sorumluluğunda geliştirilmiştir. ISAR Modu (Ters SAR/Inverse SAR) ile, Deniz Üzeri Arama Modu ya da ayrı bir kaynak tarafından tespit edilen deniz hedefinin sınıflandırma için yeterli olacak çözünürlükte görüntüsü oluşturulmaktadır. Aslında tek başına bir ArGe konusu olan ISAR Modu, çalışma prensipleri açısından SAR’dan farklı ve kendi içerisinde oldukça karmaşık bir problem barındırmaktadır. Deniz Üzeri Arama ve ISAR Modları eklenen SARPER™ SAR/GMTI-ISAR Radarı ile ilk olarak TUSAŞ S-2E/T Uçan Test Platformu üzerinde uçuşlu testler yapılmış, ANKA Blok-B üzerindeki kalifikasyon ve kabul testleri ise THS-8 kapsamında 2015-2016 yıllarında icra edilmiştir. Testler sırasında SARPER Radarı ile yaklaşık 650km2 genişliğinde bir alan, 80 derecelik yatay bakış açısıyla yaklaşık 1 saat içinde 1.5m çözünürlükte görüntülenebilmiştir. Testlerin başarıyla tamamlanmasıyla sistemin kabulü yapılarak envantere girmiştir.

Geniş alanda ve uzak mesafeden görüntüleme yapabilen SARPER SAR/GMTI-ISAR Radarı sayesinde ANKA İHA’nın keşif gözetleme faaliyetlerinde görev yapma kabiliyetini kısıtlayan bulutlanma problemi de büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Ayrıca SARPER Radarı X-Bantta yayın yapması sayesinde yoğun yağmur koşullarında dahi yüksek menzillerde işlevlerini sürdürmeye devam edebilmektedir. ASELSAN, kabulü yapılan SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı’nı öncelikle menzil artışı ile SARPER+ konfigürasyonuna getirmiş ayrıca çok yavaş hareket eden unsurların tespitini sağlayan algoritmalar kullanılarak Yaya Tespiti (Dismounted Moving Target Indication/DMTI) Modu geliştirilmiştir. ASELSAN, kabulü yapılan SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı’na paydaşları ile birlikte yeni özellikler eklemeye devam etmektedir. Bu çerçevede SARPER’e havadan optik olarak rahat algılanamayan izleri algılamaya yarayan ‘Change Detection’ algoritması kullanılarak Faz Uyumlu Değişiklik Tespiti (Coherent Change Detection/CCD) ve yapay zekâ kullanılarak otomatik hedef tespit ve teşhisi gibi yeni özellikler ekleme çalışmaları devam etmektedir. 10km/s sürate sahip araçları GMTI Modu ile tespit edebilen SARPER™ Milli SAR/MTI/ISAR Radarı yeni geliştirilen ve test edilen Yaya Tespiti Modu ile artık belli mesafelerden yürüyen yayaları da tespit edebilmektedir. Bu kabiliyet için hazırlanan yeni algoritmalar testlerle doğrulanmıştır.

X-Bantta çalışan ve 56cm uzunluğunda yüksek teknoloji ile tasarlanmış bir antene sahip olan SARPER™ SAR/GMTI-ISAR Radarı, en yüksek görüntü çözünürlüğünü SPOT 02 Modunda 30cm olarak sağlıyor. SPOT Modunda aslında 30cm, 60cm ve 90cm olmak üzere üç alt mod mevcut. STRIP & GMTI Modunda ise 3m ve 1.5m olmak üzere iki alt mod bulunuyor. Aslında DzKK’nın bir isteri olan ISAR Modunda SARPER 1.5m çözünürlükte görüntü alabilmekte ve Radar 30.000ft irtifaya (antenin çalışma zarfı bu irtifaya uyumlu) kadar görev yapabilmektedir. SARPER, bulutlu hava şartlarında dahi 80km’ye kadar SAR görüntüleme yapabilirken Deniz Arama Modunda ise 90km’ye kadar suüstü hedefleri tespit edebilmektedir. Bununla birlikte 55km’ye kadar menzillerden yüksek çözünürlükte görüntü oluşturabildiği ve Deniz Üzeri Arama Modunda 70km’den deniz hedeflerine ait ISAR görüntüsü çekebildiği açıklanmıştır. Radarın toplam ağırlığı yaklaşık 80kg olmakla birlikte radom ile birlikte toplam sistem ağırlığının ise 100kg’a ulaştığı belirtiliyor. SARPER Sistemi; ANKA Blok-B İHA gövdesinde farklı yerlere yerleştirilen Sinyal İşleme Birimi, Güç Yükselteç Birimi ve Gönderme/Alma Birimi [TR Modülü, radarın kalbi olan birim] olmak üzere üç temel LRU (Hatta Değiştirilebilir Birim) ile ANKA Blok-B İHA’nın gövde altında yer alan radom içerisine yerleştirilen yaklaşık 20kg ağırlığındaki Anten ve Anten Yönlendirme Birimi’nden oluşmaktadır. Anten Yönlendirme Birimi’nin radar antenini mekanik olarak iki eksenli hareket ettirmesi sayesinde durumsal farkındalık arttırılıyor ve yan eksende 360o’lik bir tarama kabiliyeti sağlanıyor. SARPER, enerji ihtiyacını (1.200W/saat) ANKA İHA’ndaki dizel motor üzerinde yer alan ve her biri 4.5kW güç kapasiteli iki alternatör üzerinden karşılıyor. Sinyal İşleme Birimi sayesinde görüntü ve tespit çıkarma işlemlerinin havada uçak/İHA üzerinde yapılması sayesinde aşağı indirilen veri miktarı azaltılmış oluyor. Aşağı indirilen SAR görüntüleri işlenmiş görüntüler olduğu için anında istihbarati değerlendirmeye tabii tutulabiliyor. Bununla birlikte ASELSAN ve paydaşları tarafından SAR/ISAR görüntülerinin sınıflandırılması ve teşhisi, Coherent Change Detection gibi ileri uygulamalar kapsamında yerde offline olarak çalışacak art-işleme algoritma/yazılım geliştirme faaliyetleri de başarılı bir şekilde devam ediyor.

Diğer yandan ASELSAN’ın 25kg ağırlığında daha kompakt ve hem gövde altına hem de kanat altına takılabilen yüksek AESA teknolojisine sahip ve MAM-L formatına yakın bir pod içerisinde yer alan AESA SAR Podu üretme çalışmalarında da sona yaklaşıldığı biliniyor.

Bildiğim kadarıyla SAR görüntüsünü elde etmenin iki temel yöntemi bulunuyor; Offline ve Online. Offline yönteminde görüntü (işlenmemiş veri [raw data] şeklinde) bir veri transfer ünitesi aracılığıyla aşağıda bir bilgisayara transfer ediliyor ondan sonra bu veri işlenerek görüntü oluşturuluyor. Online yöntemde ise görüntü uçuş esnasında sistem tarafından üretilmekte. Bu daha fazla işlemci kapasitesi isteyen bir yöntem. Bu sayede anlık olarak İHA/uçak görüntüyü Yer Veri Terminali (YVT) aracılığıyla Yer Kontrol İstasyonu (YKİ)’na aktarıyor ve karar (tespit ve teşhis) oluşturulabiliyor. Edindiğim bilgiye göre SARPER Sisteminde görüntü işleme offline bir işlem şeklinde gerçekleştirilmektedir. Buna göre sistem SAR görüntüsünü havada uçak/İHA üzerinde online olarak hazırlamakta, ancak elde edilen görüntü (raw data) daha sonra transfer ünitesi aracılığıyla Yer Kontrol İstasyonu (YKİ)’na aktarılmakta ve yerde offline olarak işlenerek hedef analizleri ile tespit ve teşhis çalışması yapılmaktadır.

METEKSAN SAVUNMA MİLSAR SAR/GMTI Radarı

İlk kez IDEF ‘19 Fuarı’nda sergilenen METEKSAN SAVUNMA ürünü MİLSAR SAR/GMTI Radarı’nın geliştirme çalışmalarına 2007 yılında başlatılan MİLDAR ve 2013 yılında başlatılan MİLDAR II Programları sonrasında 2015 yılında başlanılmıştır. METEKSAN SAVUNMA’ya has bir tasarım olan MİLSAR, özellikle güç yükseltimi (power amplification) tarafında birçok yeniliği bünyesinde barındırmaktadır. Tek bir “hatta değiştirilebilir birim” (LRU) olarak tasarlanan ve kompakt bir yapısı olan MİLSAR’ da çok gelişmiş bir anten tasarımı kullanılmıştır. Sadece SAR ve GMTI Modlarına sahip çok fonksiyonlu bir Ku-Bant radar sistemi olan MİLSAR, 27km menzilden 30cm’ye kadar çözünürlükte radar görüntüsü elde edebilmektedir. Standart 15 inçlik EO/IR FLIR taretiyle aynı mekanik arayüze sahip olan (bu sayede gerektiğinde EO/IR faydalı yük çıkartılarak yerine MİLSAR takılabilmekte) MİLSAR, İHA’lara hava şartlarından bağımsız 360 derece tarama ve gözetleme kabiliyeti kazandırmaktadır.

Diğer SAR sistemleri gibi Şerit Tarama (Strip) veya Spot Modlarında görüntüleme modlarında çalışabilen MİLSAR, Şerit Tarama Modunda 1m çözünürlükte görüntüler üretebilmekte ve bunları bir video görüntüsü gibi gerçek zamanlıya yakın bir akıcılıkta operatöre gösterebiliyor. Görüntülerin Yer Kontrol İstasyonu’na (YKİ)’na ve sonrasında karargahlara aktarımı için MİLSAR’ın ihtiyaç duyduğu bant genişliği mevcut İHA veri bağları, TSKNet ve TAFICS altyapılarıyla uyumlu olarak tasarlanmıştır. Operasyon sırasında, SAR/GMTI verilerinin aktarımı yapılırken uçuşa ve göreve ait diğer verilerin aktarımı için bant genişliğinin önemli bölümü kullanılabilir durumda kalmaktadır. MİLSAR, Spot Modunda ise hedef alanın 30cm çözünürlüğe sahip görüntüsünü oluşturabilmektedir. METEKSAN SAVUNMA, MİLSAR’a Faz Uyumlu Değişiklik Tespiti (Coherent Change Detection/CCD) özelliği kazandırmak üzere Bilkent Üniversitesi ile çalışmalar yapmaktadır. SAR/GMTI görüntüsünü online yöntem ile uçuş/görev esnasında kendi başına üretip operatöre göstermek üzere hazırlayabilen MİLSAR Sistemi, aynı zamanda yer segmentinde yer alan bir görüntü işleme yazılımını da kapsamakta. Faz Uyumlu Değişiklik Tespiti özelliği söz konusu yazılım üzerinde koşacaktır. GMTI özelliği sayesinde yerdeki hareketli hedefleri takip edebilen MİLSAR, ayrıca opsiyonel olarak Suüstü Arama (MMTI) Moduna sahip olacaktır.