Anadolu Ajansı tarafından 28 Nisan 2020 günü yayımlanan haberde Kayseri’deki 2’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nde Türk mühendis ve teknisyenlerce yürütülmekte olan ERCİYES Aviyonik Modernizasyon Projesi Seri Üretim Fazı kapsamında yürütülen çalışmalara ilişkin bilgi ve görseller kamuoyu ile paylaşılmıştır. Paylaşılan görsellerde 608, 609 ve 991 (Türk Yıldızları renkleriyle boyalı) kuyruk numaralı C-130 Hercules Askeri Ulaştırma Uçakları üzerinde yürütülen modernizasyon çalışmalarından kareler yer almıştır.

2’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (HBFM) Fabrika Seviyesi Bakım ve Tadilat Müdürü Hava Mühendis Yarbay Süleyman ERBİL, AA muhabirine yaptığı açıklamada C-130B/E Hercules Uçaklarının bakım işlemlerinin her 6 yılda bir 2’inci HBFM tesislerinde yapıldığını ve normal şartlarda 120 iş gününde tamamlanmakta olan bakım faaliyetlerinin uçağın durumuna göre 6 ay ila 1 yıl da sürebildiğine dikkat çekmiştir.

Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB)’nın koordinasyonunda TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi Ana Yükleniciliğinde yürütülen ERCİYES (C-130E/B Uçaklarının Aviyonik Modernizasyonu) Projesi kapsamında modernizasyonu tamamlanan ilk uçak (63-13188  kuyruk numaralı C-130E) 8 Ağustos 2014’te TUSAŞ tesislerinde düzenlenen bir törenle Hava Kuvvetleri Komutanlığı (HvKK)’na resmen teslim edilmişti. Törende konuşan Savunma Sanayi Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR, Proje kapsamında tüm modernizasyon faaliyetlerinin 2016 içinde tamamlanarak 19 uçağın da envantere alınmasını hedeflediklerini belirtmişti.

Projenin ikinci ve son prototip uçağın (61-2634 kuyruk numaralı C-130B) kabul süreci ise planlanandan daha uzun sürmüş ve nihayetinde uçuş onayının alınmasını müteakip 2016 Aralık ayının ikinci yarısında Kayseri’de icra edilen kabul uçuşu ile resmi kabulü yapılarak HvKK’na teslim edilmişti. Böylelikle sözleşmesi 4 Ocak 2007’de yürürlüğe giren ERCİYES Projesinde Prototip Faz  ancak 2016 sonu itibariyle tamamlanabilmişti.

2040’a kadar envanterde kalması planlanan uçaklar modernizasyon sonrası C-130BM ve C-130EM olarak isimlendirilmektedirler.

Seri Üretim Fazı kapsamında beş uçağın (ikisi TUSAŞ ve üçü 2’nci HBFM) 2015 içinde hizmete girmesi planlanmıştı ancak bu tarih daha sonra 2016 ve 2017 olarak güncellenmişti. 736, 960 ve 468 bu uçaklardan ilk üçüydü. TUSAŞ tesislerinde gerçekleştirilen ilk Seri Üretim Uçağı (Seri No-I, FASBAT görmemiş 736 (58-0736) kuyruk numaralı bir C-130B Uçağı) üzerindeki çalışmaların 2014 yılı içinde tamamlanarak uçağın yıl sonuna kadar HvKK’na teslim edilmesi öngörülmüştü. Ancak uçağın kabul tarihi daha sonra Kasım/Aralık 2015 ardından da 2017 ilk çeyreği olarak güncellendi. 736 kuyruk numaralı Seri No-I uçağının modernizasyonu tamamlanmış ancak Fabrika Seviyesi Bakım ve Tadilat (FASBAT)’ı yaklaştığı için kabulünün FASBAT sonrası yapılması seçeneği gündeme gelmiş bunun üzerine HvKK’na resmi teslimatı gecikmişti. 960 kuyruk numaralı (61-960 C-130B) Seri No-II uçağının teslim tarihi de yine 2017 ilk çeyrek olarak planlanmış ancak kabul süreci 28 Aralık 2017 tarihinde tamamlanabilmişti.

Proje takviminde gerçekleştirilen revizyon ile 2’nci Seri Üretim Uçağı (Projede modernize edilen 4’üncü uçak)’ndan başlayarak ERİYES modernizasyonundan geçirilecek her C-130 Hercules Uçağının aynı zamanda FASBAT işlemleri de tamamlanmış olarak HvKK’na teslim edilmesi sağlanmaktadır.

Her bir C-130 uçağı üzerindeki aviyonik modernizasyon kiti entegrasyon ve enstalasyon çalışması yaklaşık 6 ay, FASBAT çalışması ise ortalama 6-7 ay sürmekte. Böylelikle bakıma giren uçaklar aynı anda hem FASBAT, hem de aviyonik modernizasyondan geçirilmektedirler.

Projede yaşanan gecikme nedeniyle TUSAŞ Ekim 2015 itibariyle ABD$25-26 Milyon tutarında zarar açıklamış ayrıca yaşanan gecikmeden kaynaklanan ceza karşılığında iki C-130B/E uçağının C-130BM/EM konfigürasyonuna dönüşümünün (işçiliğinin) TUSAŞ tesislerinde ücretsiz olarak yapılması gündeme gelmiş ve bu konuda HvKK ile bir mutabakata varılmıştır.  Bunlara ilave olarak o tarihte TUSAŞ’ın ilave bir C-130 Uçağına daha ücretsiz olarak aviyonik modernizasyon kitlerinin entegrasyonu ve enstalasyonu faaliyetlerini gerçekleştireceği açıklanmıştı. Böylelikle TUSAŞ tesislerinde ikisi prototip olmak üzere toplam beş C-130B/E uçağı modernize edilerek C-130BM/EM konfigürasyonuna yükseltilecek ve ayrıca HvKK’nın talep etmesi durumunda ilave altı uçağa da işçilik ücreti ödenmesi koşuluyla aviyonik kit entegrasyonu ve enstalasyonu yapılabilecekti.

C-130BM/EM Hercules Askeri Ulaştırma Uçakları; uluslararası seyrüsefer ihtiyaçlarına uyumlu Sayısal Kokpit (Kayan Harita kabiliyetli 4 adet renkli Çok Maksatlı Ekran (MFD), 2 Merkezi Gösterge Birimi (CDU) ve 2 çok amaçlı Merkezi Kontrol Bilgisayarı (MKB)), yüksek harekat etkinliğine sahip çok amaçlı Görev Bilgisayarı (MKB), Milli Uçuş Yönetim Sistemi (FMS), HvBS’ne entegre olarak çalışabilen Yer Görev Planlama Birimi ve Gece Görüş Gözlüğü (GGG) uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemleriyle donatılmıştır.

Uçaklardaki yeni aviyonik teçhizatın kontrol ve yönetimini yapacak milli görev bilgisayarında (Merkezi Kontrol Bilgisayarı) kullanılan Harekat Uçuş Yazılımı (OFP, yaklaşık 3.2 Milyon satır kod) DO-178B Seviye-A Standardına uygun olarak TAI mühendislerince geliştirilmiştir.

Özellikle Gece Görüş Gözlüğü (GGG) ile uyumlu hale getirilen sayısal kokpit sayesinde; gece, gündüz ve her hava koşulunda emniyetli biçimde seyrüsefer imkanı kazanılmıştır. Bunun yanında, uçaklar gece şartlarında da alçak irtifadan paraşütçü ve yük atma yeteneğine kavuşmuştur.

Proje kapsamında uçaklar ayrıca MIDS Terminali takılarak Link-16 Taktik Veri Link Sistemi ile donatılmaktadır. Böylece C-130BM/EM Uçakları, E-7T HİK Havadan İhbar Kontrol Uçakları, modernize edilen F-16’lar ve komuta kontrol unsurları ile entegre harekat yapabilme yeteneğine kavuşmaktadır (bu kabiliyet geçtiğimiz günlerde Libya açıklarında icra edilen tatbikatta denenmiştir). Link-16 Taktik Veri Link Entegrasyonu çalışması ile Uçaklara envanterde bulunan diğer platformlar ile birlikte çalışabilirlik kabiliyeti (diğer dost ve müttefik unsurlar ile görüntülü, sesli ve yazılı (kısa mesaj formatında) paylaşımda bulunabilecek) sağlanmıştır. Link-16 sayesinde C-130BM/EM Uçakları kısa, öz ve kozmik seviyede gizliliğe haiz bilgiyi hem yer (hava-yer), hem de hava (hava-hava) unsurlarına iletebilmektedir.

C-130 Hercules Uçaklarında iki Pilot, Seyrüsefer Subayı (Navigator), Uçuş Makinisti (Flight Engineer) ve Yükleme Uzmanı (LoadMaster) olmak üzere beş mürettebat görev yapmaktadır. ERCİYES Projesi kapsamında TUSAŞ mühendislerince geliştirilen ve Seyrüsefer Subayının yerini alan FMS yazılımı sayesinde modernize edilen C-130BM/EM Hercules Uçaklarındaki mürettebat sayısı dörde inmiştir.

Diğer yandan, 2013 yılında ERCİYES Projesi altında modernize edilecek iki C-130BM/EM uçağının ERCİYES Sözleşmesinde yapılacak yeni bir değişiklik ile GunShip (Silahlı Uçak) konfigürasyonuna dönüştürülmesi de gündeme gelmiş ancak bu konuda ilerleyen yıllarda somut bir ilerleme kaydedilememiştir.

ERCİYES Projesinin Dünü ve Bugünü

Çalışmalarına ilk kez 1990’lı yılların sonunda başlanılan Proje, o yıllarda HvKK envanterindeki yedi C-130E Hercules Nakliye Uçağının; seyrüsefer, uçuş kumanda ve haberleşme sistemlerinin yurt dışından teknoloji transferi ile 2’nci HBFM (eski adıyla 2’nci HİBM Komutanlığı)’nce uluslararası standartlara uygun bağımsız seyrüsefer, radar ve kontrol sistemleri ile yenilenmesini kapsamaktaydı. SSB tarafından açılan ihaleye Elbit/Memphis Company, CASA/Sextant ve IAI/Singapore Aerospace kuruluşlarından 16 Ekim 2000’de teklifler alınmış ve değerlendirme sonucunda IAI Firması ile sözleşme görüşmelerine başlanmıştı. 15 Ağustos 2002’de firma ile ABD$7.8 Milyon değerinde bir kontrat imzalanmış ancak firmadan gelen talep üzerine kontrat bedeli daha sonra ABD$11 Milyona çıkarılmıştı.

Firmanın kontrat bedelini ABD$14.5 Milyona çıkarılması yönündeki ikinci talebi ise o tarihte SSB tarafından reddedilmiş ve firmanın taahhütlerini karşılayamaması üzerine yürürlük şartları yerine getirilmediği için sözleşme iptal edilmişti. Bilahare yerel kuruluşların (TUSAŞ, Aselsan, Aydın Yazılım ve Havelsan) konsorsiyum yaklaşımında oluşturduğu arayışta ise fiyatlar aşırı derece yükselmiş ve bütçeler yetersiz kalmıştı.

Bir süreliğine rafa kaldırılan Proje, SSB’nın 17 Ekim 2005’te TUSAŞ’tan teklif hazırlama çalışmalarına başlanılması yönündeki talebi ile yeniden canlandırılmış ve Kasım 2005’de Proje Tanımlama Dokümanı (PTD)’nın Genelkurmay Başkanlığı’ndan SSM’na gönderilmesi ile yeni ihale sürecine geçilmişti. Bu süreçte uçak sayısı yedisi E ve altısı B tipi olmak üzere toplam 13’e çıkmış ve HvKK’nın ihtiyaçları güncellenmiştir. 17 Şubat 2006’da 296 sayılı SSİK kararı ile Projede TUSAŞ Ana Yüklenici olarak seçilmiş ve uzun süren görüşmelerin ardından Kayseri’de konuşlu bulunan 12’nci Hava Ulaştırma Üs Komutanlığı’na bağlı 222’nci Filo Komutanlığı bünyesinde görev yapan 13 C-130 Hercules Nakliye Uçağının aviyonik sistem modernizasyonunu kapsayan ERCİYES Projesi’nde Ana Yüklenici TUSAŞ ile SSB arasında 1 Aralık 2006’da ABD$110 Milyon değerinde bir sözleşme imzalanmıştı.

1 Aralık 2006 tarihinde imzalanıp 4 Ocak 2007’de sözleşmesi yürürlüğe giren Projenin toplam 56 ayda tamamlanması planlanmış (sözleşmede Proje dönemi 2007-2013 olarak öngörülmüş ve ilk uçak teslimatının 2011 içinde yapılması planlanmıştı), bu çerçevede birisi E diğeri B tipi olmak üzere toplam iki uçağın TUSAŞ tesislerinde modernizasyonunu içeren prototip fazının 30 ayda tamamlanması, geriye kalan 11 uçağın ise 26 aylık süre zarfında TUSAŞ sorumluluğunda ve süpervizörlüğünde 2’nci HBFM tesislerinde modernize edilmesi öngörülmüştü.

ERCİYES Projesi kapsamında kullanılmak üzere TUSAŞ tesislerinde aynı anda iki C-130 Uçağına hizmet verebilecek, 40x90m boyutlarında, makas altı yüksekliği 13m olan, sürekli betonarme temel üzerine kurulu, 3.600m2 kapalı alana sahip, modern bir C-130 Modernizasyon Hangarı inşa edilmiş ve TAI mühendislerince özgün olarak bir C-130 Sistem Entegrasyon Laboratuvarı (SEL/SIL) kurulmuştur.

Aviyonik modernizasyona tabi tutulacak ilk uçak (188 [63-13188] kuyruk numaralı C-130E) 26 Aralık 2007’de, ikinci uçak ise Mart 2008’de TUSAŞ tesislerine ulaşmış ve Kritik Tasarım Gözden Geçirme Toplantısı (KTGGT) Ağustos 2008’de gerçekleştirilmişti. Aviyonik modernizasyonu tamamlanan birinci prototip C-130 Hercules Uçağı (C-130E)’na ilk enerji verme işlemi Haziran 2010’da, ilk motor çalıştırması Temmuz 2010’da, ilk taksi denemesi Ocak 2011’de, ilk test uçuşu ise 2 Mart 2011’de gerçekleştirilmişti.

Uçak ile Seyrüsefer Subayının görevini üstlenen ve hem sivil, hem de askeri hava sahalarında uçuş yapabilme kabiliyetli FMS tamamlanmadan ilk SEL/SIL ve yer testleri Haziran 2012, yine FMS tamamlanmadan uçuş testleri ise Ağustos 2012’de icra edilmişti. Ağustos 2012’ye kadar donanımların entegrasyonu ve uçak üzeri modifikasyon işlemleri bitirilerek, SEL/SIL ve yer testleri sonrası 42 sortilik uçuş testi ile tasarım doğrulanmış ve dondurulmuştur. FMS’nin SEL/SIL testleri Temmuz 2013’te gerçekleştirilmiş ve FMS yüklü olarak uçuş testlerine Ağustos 2013’te başlanmıştır. Prototip uçakların ön kabul yer ve uçuş testleri 2013 içinde tamamlanmış ve iki uçak Aralık ayının son haftası içinde TUSAŞ’tan FASBAT işlemlerinden geçirilecekleri Kayseri’deki 2’nci HBFM tesislerine intikal etmiştir.

Modernizasyon sırasında uçaklar için 10.190 teknik resim hazırlanmış, her bir uçağa 17.5km yeni kablo döşenmiş, yine her bir uçağa 1.250 parça ve 168 kablo monte edilmiş, 1.315 operasyon, 6.762 SEL/SIL testi, 2.007 yer testi ve toplam 300 saat test uçuşu gerçekleştirilmiştir. TUSAŞ verilerine göre Proje için 1.35 milyon saati tasarım işçiliği olmak üzere toplamda 1.81 milyon saat işçilik harcanmıştır.

Bu arada, Proje sözleşmesinde 6 Ağustos 2013’te yapılan 9 numaralı değişiklik ile SSB tarafından ABD$26.3 Milyon değerindeki tedarik çalışması kapsamında Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri (RSAF) stoklarından satın alınan altı C-130E uçağı da ERCİYES Proje paketine dahil edilmiş, 29 Aralık 2013’te imzalanan 10 numaralı sözleşme değişikliği ile de ilave yedek parça siparişi verilmiştir. Söz konusu değişiklikler sonucunda Proje bedeli ABD$110 Milyon’dan, yaklaşık ABD$181.375 Milyon’a çıkmıştır.

Pazardaki C-130 Hercules Uçağı üzerinde yapılabilecek en kapsamlı aviyonik modernizasyonlardan birisini (toplamda 23 sisteme ait 117 cihaz değişmekte, uçak üzerindeki beş sistem bir üst modele yükseltilmekte ve uçaklara 17 yeni aviyonik sistem takılmakta) temsil eden (Boeing tarafından USAF için yürütülen ABD$5.9 Milyar değerindeki C-130 Aviyonik Modernizasyon Programı [AMP] 2013’te iptal edilmiş ve uçakların ABD$2.3 Milyar tasarruf sağlayacak daha dar kapsamlı bir modernizasyondan geçirilmeleri kararlaştırılmıştı) ERCİYES Projesi ile tamamen sayısal bir kokpit tasarımına kavuşan C-130BM/EM Hercules Uçakları bu çerçevede; Kayar Harita Kabiliyetli Renkli MFD’ler, INS/GPS özellikli gelişmiş bir Seyrüsefer Sistemi, Otopilot, Mode-S IFF Sistemi, TCAS-II, RVSM, EGPWS/TAWS, Sayısal Kara Kutu (CVDR), modern V/UHF Telsiz Setleri, dahili haberleşme (InterCom) sistemi, Link-16 MIDS Terminali ve C-130J Uçaklarında da kullanılan AN/APN-241 Hava ve Seyrüsefer Radarı gibi modern aviyonikler ile donatılmaktadır.

Uçaklardaki yeni aviyonik teçhizatın kontrol ve yönetimini yapacak milli görev bilgisayarının (Merkezi Kontrol Bilgisayarı) donanımı yurt dışından hazır alınırken, içindeki Harekat Uçuş Yazılımı (OFP) TUSAŞ mühendislerince geliştirilmiştir. TUSAŞ mühendislerince bu çerçevede görev bilgisayarlarında kullanılmak üzere toplamda 3.1 milyon satırlık bir yazılım geliştirilmiştir.

O tarihte TUSAŞ yetkililerinden edindiğim bilgiye göre ERCİYES Projesinde uçak başına modernizasyon maliyeti halen tek haneli rakamlarda (C-130 AMP Programında uçak başına maliyet Haziran 2010’da ABD$14 Milyon’a ulaşmış, Boeing ise 69’uncu uçakta bu rakamın ABD$7 Milyon’a indirileceğini öngörmüştü) tutulmakta olup, kullanıcının isterlerine bağlı olarak uçak başına maliyeti ABD$2 Milyon’dan başlayıp ABD$10 Milyon’a çıkabilecek değişik çözüm/konfigürasyon paketleri ihracat pazarları için teklif edilmiştir.