Etkinliği takip eden basın mensuplarına açıklamalarda bulunan SSB İsmail DEMİR, uzun zamandır konuşageldikleri ÖZGÜR Projesi ile ilgili çalışmaların meyvelerini görmek ve bundan sonraki çalışmaların takvimi ile ilgili yol haritasını projenin paydaşları ile paylaşmak üzere ASELSAN’a geldiklerini ve burada görüşmeler yaptıklarını belirterek, “Tabi TUSAŞ ve ASELSAN öncülüğünde havacılık sektörümüzün oyuncularının, savunma sanayii sektörümüzün oyuncularının bütün kabiliyetlerinin iştirak ettiği uzun soluklu bir projeden bahsediyoruz,” diye konuştu.

10 Kasım’ın Ulu Önder ATATÜRK’ün vefat yıl dönümü olduğunu anımsatan DEMİR, konuşmasına şöyle devam etti:

“Onun da işaret ettiği gibi “İstikbal Göklerdedir,” lafına biz de evet, istiklal ve istikbal mücadelesinde de göklere hakimiyet önemlidir diyoruz. O açıdan F-16 Modernizasyon Projemizin, özgürleştirme projemizin ilk adımları olan ÖZGÜR Projemiz ve onun çıktıları. Bunun anlamı gayet geniş. Son derece modern bir radar. Şu andaki dünyada en ileri ölçülerde uygulanan radarlara muadil bir radar geliştirme projesi. Üzerine koyduğumuz kokpitteki aksamların tamamen dijitalleştirilmesi ve bir dizi ürünün millileştirilerek artık tamamen Türk sistemlerinin üzerine entegre edilebileceği, milli silahlarımızın kullanılabileceği bir uçaktan bahsediyor olacağız.

Bu aşamada yapılan çalışmaların Milli Muharip Uçak (MMU/TF-X) yolculunun temel taşlarını da teşkil ettiğine dikkat çeken DEMİR, “Biz MMU yolculuğumuza sıfırdan başlamadık. Bütün bu projeler, bütün bu yapılan çalışmalar oraya giden yolda atılan adımlardı ve burada kazandığımız her türlü kabiliyetin bir adım daha ötesini inşallah MMU Projemizde kullanıyor olacağız,” ifadelerini kullandı. HvKK envanterindeki F-16’ların çeşitli modelleri (Blok-30TM, Blok 40M, Blok 50M ve Blok 50+ gibi) olduğuna vurgu yapan DEMİR, ilk modellerden (Blok-30TM) başlamak üzere bu uygulamanın halihazırda hayata geçirilmekte olduğunun altı çizdi ve ekledi, “Adım adım F-16’larımız çok daha ileri kabiliyetlere sahip modernize olmuş şekilde Hava Kuvvetlerimizin hizmetinde devam edecekler.”

SSB DEMİR konuşmasına şöyle devam etti:

“Bu hep beraber yaptığımız bir yolculuk. Bu yolculukta başta Hava Kuvvetlerimiz, Türk savunma sanayii şirketlerimiz, ASELSAN, TUSAŞ, TÜBİTAK SAGE, TÜBİTAK’ın diğer enstitüleri, bütün şirketlerimiz ve silah üreticilerimiz ROKETSAN, HAVELSAN, elektronik üreticilerimiz ve bizim tabandaki bu sisteme katkıda bulunan tüm savunma sanayii şirketlerimiz gerçekten iyi bir performans gösterdiler. Daha önümüzde kat edeceğimiz önemli mesafeler var. Ama şu anda gördüklerimiz ve başarılanlar, ileride çok daha iyisini başarabileceğimizin işareti. Şu ana kadar emek veren ve bu başarıya katkıda bulunan tüm paydaşlara teşekkür ediyorum. Burada gördüklerimiz gerçekten bizim için başarı umutlarını daha da artırıyor. Türkiye'nin havacılık sanayiinde hem insanlı hem de insansız sistemlerde çok daha iyi işler çıkartacağını gösteriyor. Bugün gördüğümüz AESA Radar dediğimiz radarımızın da aslında ilk uygulamasını insansız sistemlerde yani AKINCI’mıza AESA radarını çok kısa süre içerisinde takacağız. Daha sonra da F-16’larımızda, daha sonra diğer modellerinde ve MMU’da da bu tür radarı ve ilgili elektronik sistemleri görüyor olacağız. Bu önemli bir kabiliyet artışı anlamına geliyor. Türkiye'nin hava gücünü, hava-yer, hava-hava mücadelelerindeki etkinliğini çok daha artıracak sistemlerle devrede olacağız inşallah. Tekrar sizlere katılımınız için teşekkür ediyorum. Emeği geçen tüm paydaşlara teşekkür ediyor, daha önümüzde almamız gereken çok mesafeler olduğunu görüyorum. Ama şu ana kadar yaptıklarımız, bu mesafelerin çok daha hızlı ve başarılı bir şekilde alınacağını da bize gösteriyor. O açıdan hayırlı olmasını temenni ediyorum.”

AESA Radar Nedir?

Aktif Elektronik Tarama Dizinli (AESA) radarlar gönderme/alma (T/R) modüllerinin anten elamanlarına dağılmış ve her modülün ayrı ayrı genlik, zaman gecikmesi ve fazının kontrol edilebildiği radar tipidir. AESA Radarlarda mekanik yönlendirmeli klasik radarların aksine mekanik sınırlamalar olmaksızın huzme istenilen anda, istenilen yöne gönderilebilmekte ve şekillendirilebilmekte. Ayrıca aynı anda birden fazla huzme oluşturulabilmekte. Aktif Faz Dizinli Elektronik Taramalı Anten mimarisine sahip AESA Burun Radarı kullanımı ile aynı anda birden fazla görev yerine getirilebilmekte. Oysa mekanik yönlendirmeli bir radarda pilotun hava-hava modu için ayrı, hava-yer veya hava-satıh modu için ayrı modları faaliyete geçirmesi gerekmekte. Bu sayede hava-hava ve hava-yer görevleri eşzamanlı icra edilebilmekte ve bir yandan artırılmış sayıda hedefin hassas takibi mümkün olurken, diğer yandan da hedef arama işlevinde kapsama takip hedeflerinden bağımsız olarak belirlenebilmekte. AESA radarlar aynı zamanda mekanik yönlendirmeli klasik burun radarlarına kıyasla artırılmış menzil kabiliyeti yanında; yüksek hassasiyette çoklu hedef takibi, düşük hızlı hedeflerin hassas şekilde tespit ve takibi, gelişmiş elektronik koruma (aynı anda çok sayıda huzme basılabildiğinden elektronik karıştırmaya direnç daha yüksek) ve yüksek güvenilirlik sunmaktadır.

MURAD AESA Burun Radarı Geliştirilmesi Projesine Bir Bakış

MURAD AESA Burun Radarı ilk olarak birebir ölçekli modeli (mock-up) üzerinden IDEF ‘21 Fuarı sırasında tanıtılmıştı. O tarihte 1-1,5 yıl içinde hazır hale geleceği belirtilen F-16 AESA Burun Radarı; Gönderme/Alma ve Sinyal İşleme Birimi (GASİB), Çevrim Birimi ve Anten alt-sistemlerinden oluşmakta. Daha önce 2021 yılı sonuna kadar AKINCI TİHA üzerine takılması hedeflenen AESA Burun Radarının F-16 versiyonu ise ilk olarak ÖZGÜR Projesi kapsamında F-16C/D Blok 30TM Uçaklarına entegre edilecek. AKINCI TİHA üzerine AESA radar entegrasyon çalışmalarına geçtiğimiz aylarda başlanmıştı. AKINCI TİHA üzerinde daha önce 2019-2020 gibi mekanik yönlendirmeli bir radar, 2022 yılında ise AESA Radar takılması hedeflenmişti. Hatırlanacağı üzere ASELSAN 2018 Almanak dokümanına göre F-16 Aktif Elektronik Tarama Dizinli (AESA) Burun Radarı Geliştirilmesi Projesi Faz-I Protokolü SSB ile ASELSAN arasında 4 Aralık 2018 tarihinde imzalanmıştır. Savunma Sanayi Başkanlığı ise resmi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşım ile Faz-1 Protokolü imzasını 24 Mart 2019 tarihinde duyurmuştur. ASELSAN aynı zamanda Milli Muharip Uçak (MMU/TF-X) için AESA Burun Radarı geliştirmekte. Ancak MMU/TF-X için geliştirilen AESA Radar Milli Muharip Uçak Bütünleşik RF Sistemi (BÜRFİS) adı altında oldukça gelişmiş bir yapı içerisinde yer alacak.

SSB tarafından paylaşılan etkinliğe ilişkin kısa videoda etkinlik kapsamında SSB İsmail DEMİR’e verilen Proje brifinginden de bazı görüntüler yer almakta. Bir görüntüde Proje Takvimine ilişkin slayt göze çarpıyor. Slayta göre 2019 yılının başlarında başlayan Takvimde çalışmalar 2027 yılı sonuna kadar devam ediyor. Proje Takvimine göre 2022 yılı sonu 2023 yılı başı, 2023 yılı ortası 2023 yılı sonu 2024 yılı ilk yarısı ve 2024 yılı ikinci yarısında Projede önemli kilometre taşları hayata geçirilecek. Akabinde 2025 yılı son çeyreği ve 2027 yılı ilk çeyreği içinde yine önemli aşamalar tamamlanacak.

SSB tarafından paylaşılan videoda dikkat çeken başka bir görüntü ise MURAD AESA Burun Radarı için hazırlanan Sistem Entegrasyon Laboratuvarı (SEL/SIL)’nın da içinde yer aldığı holde dikkate çeken daha büyük anten mimarisine sahip başka bir AESA Burun Radarına ait birebir ölçekli model (mock-up) oldu. MMU/TF-X için geliştirilen BÜRFİS AESA Burun Radarı için bu aşamada böyle bir model beklemediğimden bu modelin KIZILELMA Milli İnsansız Uçak Sistemi (MİUS) için düşünülmüş olabileceğini değerlendirmekteyim. SSB ile ASELSAN arasında 4 Aralık 2018 tarihinde imzalanan F-16 Aktif Faz Dizili (AESA) Burun Radarı Geliştirilmesi Projesi Faz-I Protokolü AESA Burun Radarı’nın geliştirilmesini, prototip üretimini, fabrika testleri ile doğrulanmasını ve F-16 Blok 30 Uçağına entegre edilmesi için gerekli ön çalışmaları kapsıyordu. Projenin 2’nci Fazında ise prototip radarın F-16 Uçağına entegre edilerek performansının uçak üzerinde gösterilmesi ve sonuçların başarılı olması durumunda radarın seri üretimine başlanılması hedeflenmişti.

AESA Burun Radarı anten biriminde GaN temelli T/R modülleri kullanılmakta olup IDEF ‘21 Fuarı sırasında edindiğim bilgiye göre kullanılan GaN çipler henüz bu boyutta çiplerin üretimi ASELSAN BİLKENT Mikro Nano Teknolojileri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (AB-MikroNano) Fabrikasında yapılamadığından yurt dışında ürettirilmekteydi. ASELSAN tasarımı olan çipler uzak doğudaki fabrikalarda ürettiriliyor. Yakın gelecekte AESA burun radarında kullanılacak GaN çiplerin de yerli olarak üretimine başlanılacak. 1.000’den fazla anten elamanına sahip olacak ASELSAN F-16 AESA Burun Radarı’nın APG-83 SABR ile eşdeğer performansa sahip olacağı belirtiliyor. 

ASELSAN MURAD F-16 AESA Burun Radarının hem anten birimi hem de GASİB (sistemin beyni olup radarın sağlık durumunu da kontrol etmekte) birimi sıvı soğutmalı olarak tasarlanmış. Radarlardaki güç yükselteçleri genelde +40°C /+60°C arasında en verimli şekilde çalıştığından genelde su + glikol karışımı veya saf monoetilen + glikol kullanılan sıvı soğutma sistemi aslında transistörleri belli bir ısı seviyesinde tutmayı amaçlamaktadır. F-16 üzerinde ayrıca bir hava soğutma sistemi yer alıyor. F-16’nın soğutma kapasitesi açık kaynaklarda 5.5kW civarı olarak verilmekte. Radar içerisinde yer alan kapalı devre sıvı soğutma sistemi hem anten dizini hem de diğer radar birimleri içerisindeki atık ısının dışarı atılmasında (uçağın havalandırma sistemine transferinde) kullanılmaktadır. IDEF ‘21 Fuarı sırasında stantta görüşme fırsatı bulduğum ASELSAN personeline göre F-16 AESA Burun Radarı, F-16V Blok 70 Uçaklarında kullanılan AN/APG-83 SABR ile rekabet edebilecek bir ürün olacak ve performans anlamında HvKK envanterindeki F-16’larda kullanılan AN/APG-68(V)9 Radarının çok daha ötesine geçecek.

F-16 AESA Burun Radarı prototipi üretilirken F-16’nın burun kısmı incelenmiş ve radar ona uygun olarak tasarlanmıştır bu sayede AESA Burun Radarı herhangi biri ilave modifikasyona ihtiyaç duyulmadan olduğu gibi F-16’daki mevcut radar yuvasına takılabilecek. Bu kapsamda ASELSAN kullanıcı için bir arayüz dokümanı hazırlamakta. Üretim faaliyetlerine paralel olarak yazılım ve donanım olarak sertifikasyon çalışmalarına da başlanmış durumda. Dolayısıyla F-16 AESA Burun radarı tamamlandığında sertifiye bir ürün olacak. Platformda minimum değişiklik ile maksimum performansın hedeflendiğine dikkat çeken ASELSAN personeli radarın enerji ihtiyacının platformdan alınan güç ile karşılanacağına dikkat çekti. Stantta sergilenen F-16 AESA Burun Radarı mock-up’ında mekanik yerleştirme gerçek F-16 AN/APG-68(V)9 burun radarı şasesi ölçülerinde imal edilen, birebir aynı şase üzerine yapılmıştır. Şasede üst raf diğer ekipmanların yerleşimi için ayrılırken alt rafta AESA elektronik donanımı yer almakta. ASELSAN F-16 AESA Burun Radarı ÖZGÜR Projesi kapsamında modernize edilen F-16 Blok 30 Uçağındaki görev bilgisayarı ve aviyonik donanımı ile de entegre edilecek. Bu kasamda ASELSAN bir Arayüz Dokümanı hazırlamıştır. Edindiğim bilgiye göre ASELSAN F-16 AESA Burun Radarı ITAR-Free özellikte ve RAHAT (Rafta Hazır Ticari Ürün) formatında bir ürün olacak.