Körfez Bölgesi ve Orta Doğu, Türk Savunma ve Havacılık Sanayi için önemli bir ihracat pazarı konumunda. Türkiye, 2023 yılında farklı coğrafyalardaki 185 ülkeye 230 çeşit savunma ve havacılık sanayii ürünü ihraç etme başarısı göstermişti.

Gerek NATO standardı yüksek teknoloji ürün gamı gerek rekabetçi fiyat sunabilmesi ve gerekse teknoloji transferine açık oluşu nedeniyle Türkiye, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde oldukça ilgi görmekte ve son yıllarda bu iki pazardaki ülkelerle Türk Savunma ve Havacılık Sanayi firmaları arasında savunma ve havacılık ürünleri ihracatına yönelik olarak artık üç haneli sözleşmelere imzalar atılmaktadır.

Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da 4-8 Şubat 2024 tarihleri arasında Suudi Arabistan Askeri Sanayii Genel Müdürlüğü (GAMI) tarafından düzenlenen WDS 2024 Fuarı, Suudi Arabistan Kralı Selman Bin ABDULAZIZ El Suud tarafından himaye ediliyor. Aynı zamanda Suudi Arabistan Başbakanı da olan Veliaht Prens Muhammed Bin SELMAN, GAMI Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini de yürütmektedir.

“Yarına Hazırız!” başlığı altında düzenlenen 5 gün sürecek WDS 2024 Fuarında; Hava, Kara, Deniz, Uzay ve Güvenlik sektörlerine hizmet sunan savunma firmaları, üç büyük sergi salonu, açık hava sergi alanları, kara araçlarının mobilite gösterileri için hazırlanmış özel bir parkur, Fuar katılımcılarının ürünlerini Fuar alanına getirip götürebilmesi maksadıyla inşa edilmiş 3km uzunluğunda ve 50m genişliğinde bir pist ve taksi yollarında hazırlanmış statik uçak parkından oluşan yaklaşık 45.000m2’si kapalı alan olmak üzere toplamda 800.000m2 genişliğinde bir alanda ürünlerini sergiliyor. Fuar alanı Riyad şehir merkezinden yaklaşık 70km uzaklıkta ve araç ile yaklaşık 45 dakikada ulaşım sağlanabiliyor. Pistte operasyonel bir kule de yer aldığından Fuar süresince aralarında Türk Yıldızları’nın da bulunduğu akrobasi ekiplerince canlı uçuş gösterileri de yapılacak.

Fuarın ilk günü olan 4 Şubat Pazar günü sadece VIP ziyaretçilere, resmi delegasyonlara, devlet kurumlarına, katılımcılara ve medyaya açık. Ticari Ziyaretçiler ise Fuarı 5-8 Şubat 2024 tarihleri arasında gezebilecek. Fuar ile birlikte 5 gün süreyle aralarında Türk Savunma ve Havacılık Sanayi’nden temsilcilerin konuşmacı olarak yer alacağı denizde savunma, siber güvenlik ve uzay teknolojilerine odaklanan Geleceğin Savunma Forumu Konferansı ile dünyanın dört bir yanından seçkin kadın liderleri bir araya getirecek Uluslararası Savunmada Kadınların Yeri Programı düzenlenecek. Programda kadınların başarıları ve küresel savunma ve güvenlik sektörüne katkıları vurgulanacak.

WDS 2024 Fuarı

Sadece bölgesinin değil aynı zamanda dünyanın da önde gelen, en prestijli savunma ve güvenlik fuarlarından birisi olmayı hedefleyen World Defense Show (WDS) Fuarlarının ilki 2022 yılında düzenlenmişti. 33.000m2 genişliğinde bir kapalı alan üzerinde düzenlenen WDS 2022 Fuarı’na 40’ı aşkın ülkeden 600’den fazla savunma ve güvenlik sektörü firması katılmış ve Fuar 65.000 profesyonel ziyaretçi tarafından gezilmişti. O tarihte iki ülke arasındaki siyasi gerilim henüz yeni yeni aşılmakta olduğundan Türkiye’nin resmi bir pavilyon ile katılmadığı WDS 2022 Fuarı sırasında imzalanan savunma sözleşmelerinin mali değeri ise 29.7 Milyar Suudi Riyali (SR, 7.92 Miyar Dolar) olarak açıklanmıştı.

WDS 2024 Fuarı’na 45+ ülkeden 750’yi aşkın firmanın ve 115+ uluslararası heyetin (500’i aşkın heyet üyesi) katılım gerçekleştirmesi ve 5 günde 100.000’i aşkın yerli ve yabancı profesyonel ziyaretçinin ağırlanması hedefleniyor. Aralarında Defence Turkey Dergisinin de yer aldığı dünya genelinden 850 basın mensubunun takip edeceği WDS 2024 Fuarı sırasında imzalanacak savunma sözleşmelerinin toplam değerinin ise 29.6 Milyar Suudi Riyali’ne ulaşması bekleniyor. Fuara Türkiye başta olmak üzere aralarında Katar, Kuveyt, Bahreyn, Umman, Avustralya, Danimarka, Azerbaycan, Tayvan, Kolombiya, Hırvatistan ve Estonya’nın da yer aldığı 23 ülke Fuara ilk kez katılım gerçekleştirmektedir.

Fuara Türk Savunma ve Havacılık Sanayi Katılımı

Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesinde Türk Savunma ve Havacılık Sanayii kabiliyetleri konusunda bir farkındalık yaratmak amacıyla, MENA bölgesindeki savunma fuarlarına milli katılımı uzun süredir destekliyor. Bu kapsamda Türk Savunma ve Havacılık Sanayi firmaları, MENA bölgesinde düzenlenen IDEX/NAVDEX (BAE), DIMDEX (Katar), SOFEX (Ürdün), Bahreyn Uluslararası Hava Fuarı (BIAS) ve Africa Aerospace & Defence (AAD) gibi önemli uluslararası savunma ve havacılık fuarlarına milli katılım gerçekleştirmekteydi.

Türk Savunma ve Havacılık Sanayi firmaları, Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) himayelerinde ve Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği (SSİ)’nin desteğiyle ulusal düzeyde WDS 2024 Fuarı’na katılım gerçekleştirmektedir. GAMI verilerine göre Temmuz 2023 itibarıyla 3.229 m2 genişliğindeki Türk Pavilyonu’nda 29 Türk savunma ve güvenlik firması yer alırken, Fuarın resmi internet sayfasına göre Fuarda Türk Savunma ve Havacılık Sanayi; ALP HAVACILIK, ALTAY SAVUNMA, ARES TERSANESİ, ARMELSAN, ASELSAN, ASFAT, BAYKAR, BİTES, BMC, CTECH, DEARSAN, FNSS, HAVELSAN, İŞBİR, KAREL, LENTATEK, KEYVAN HAVACILIK, MKE, MİİLUX OY, MİLSOFT, NUROL MAKİNA, NUROL TEKNOLOJİ, OTOKAR, ROKETSAN, STM, TAIS, TEI, TUSAS, YDS ve YONCA TERSANESİ’nin de aralarında bulunduğu 65 firma ve kuruluş tarafından teslim edilecektir. Türkiye böylelikle Suudi Arabistan (162 firma) ve ABD (101 firma)’nın ardından Fuarın en büyük 3’üncü katılımcısı olmuştur. Fuara Çin 27, Fransa 43, İtalya 13, İngiltere 35 ve Rusya Federasyonu 4 (ancak ROSOBORON Export kendi bünyesinde 20’yi aşkın firmayı temsil etmektedir) firma ile katılım sağlamaktadır.

Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu ve Türk Savunma ve Havacılık Sanayi için Yeni Fırsatlar

Arap Baharı döneminde farklı kutuplara düşen Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkiler Türkiye'nin Katar ile yakın ilişkisi ve 2018'de muhalif Suudi gazeteci Cemal KAŞIKÇI’nın Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğunda öldürülmesi gibi nedenlerle birlikte daha gerilimli bir döneme girmişti. İlişkiler hızla kötüleşirken Suudi Arabistan, Eylül 2020'de Türk mallarına ithalat yasağı getirmiş, 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren de ‘Made In Türkiye’ yazılı Türkiye’de üretilen ürünlere ambargo koyma kararı almıştı. Tabi bu süreçten Savunma ve Havacılık Sanayi firmaları da nasibini almış Suudi Arabistan’a ANKA S/İHA ve MİLGEM Korveti Satışı gibi projeler bu gerilim sonrası rafa kaldırılmıştı. 2020 yılından itibaren iki ülke arasında ılımlı rüzgarlar esmeye başlamış ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERDOĞAN ile Suudi Arabistan Kralı Selman Bin ABDULAZIZ El Suud arasında 21 Kasım 2020’de gerçekleştirilen telefon görüşmesinde, ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve sorunların giderilmesi için “diyalog kanallarının açık tutulmasında” mutabık kalınmıştır. Cumhurbaşkanı ERDOĞAN’ın Suudi Arabistan Kralı Selman Bin ABDULAZIZ El Suud'un davetine icabetle 28-29 Nisan 2022 tarihlerinde gerçekleştirdiği Suudi Arabistan ziyareti sonrasında iki ülke ilişkilerinde yeni bir sayfa açılmış oldu. Devamında Haziran 2022’de Suudi Arabistan Veliaht Prensi Selman Cumhurbaşkanı ERDOĞAN’ın davetlisi olarak ülkemize gelmiş, ERDOĞAN da 17 Temmuz 2023 tarihinde Suudi Arabistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirmişti. Ziyaret sırasında Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed Bin SELMAN, Cumhurbaşkanı ERDOĞAN ile bir araya gelmişti. Her iki ziyaret de uluslararası toplumdan büyük ilgi görmüştü.

Savunma Sanayi konusu Türkiye’nin Orta Doğu ve Körfez ülkeleriyle normalleşmesinin en önemli nedenlerinden biri olarak ön plana çıkmaktadır. Türkiye bu sayede milli imkanlarla geliştirdiği özgün ürünlerini nakit sorunu yaşamayan ancak artık yerli üretime ağırlık vermeye başlayan Körfez ülkelerine yurtiçi üretim ve know how transferi gibi seçeneklerle ihraç edebilecektir. Milyar Dolar seviyesindeki savunma siparişleri hem savunma ihracat hedeflerinin tutturulmasına, hem de Türkiye’ye içinde bulunduğu ekonomik krizin üstesinden gelmesine kayda değer bir katkısı olacaktır.

Suudi Arabistan Kasım 2023 itibarıyla %15 seviyesinde olan savunma üretimindeki yerli katkı payını 2030 Vizyonu kapsamında 2030 yılına kadar %50 seviyesine çıkarmayı hedeflemektedir. Suudi Arabistan bu vizyon kapsamında 2006 yılında NCMS ve 2017 yılında Başkent Riyad’da yerel savunma holdingi Suudi Arabistan Askeri Sanayi (SAMI)’ni kurmuştu. Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu kapsamında hayata geçirdiği mega savunma projeleri Türk Savunma ve Havacılık Sanayi şirketleri için umut vadden iş birliği fırsatları sunmaktadır. Bu kapsamda geçtiğimiz yıl Temmuz ayında Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı ile BAYKAR TEKNOLOJİ arasında AKINCI S/İHA Sistemlerinin satışı ve Suudi Arabistan’da üretimine yönelik olarak önemli bir sözleşme imzalanmıştı. Savunma Sanayi Başkanı Haluk GÖRGÜN tarafından mali boyutu 3.1 Milyar Dolar olarak açıklanan bu anlaşma Cumhuriyet tarihinin savunma ve havacılık alanında imzalanmış en büyük ihracat anlaşması olarak kayıtlara geçmiştir. 7 Ağustos 2023 tarihinde ise AKINCI S/İHA’ların Suudi Arabistan’da üretimine yönelik olarak SAMI Defense ile BAYKAR TEKNOLOJİ arasında Teknoloji Yerlileştirme Mutabakatı imzalanmıştır. Tabii Suudi Arabistan’a AKINCI S/İHA ihracat başarısı, beraberinde yeni fırsatlar da getirmiştir. Bu kapsamda optik, optronik, elektronik ve kompozit malzeme teknolojilerine odaklı National Company for Mechanical Systems (NCMS) şirketi de AKINCI S/İHA üzerindeki bazı alt-sistemler ve mühimmatların ASELSAN ve ROKETSAN ile Teknoloji Yerlileştirme Mutabakatı anlaşmalarına imza atmıştır. BAYKAR 2023 yılında gerçekleştirdiği 1.766 Milyar tutarındaki ürün ihracatı ile Türk Savunma ve Havacılık Sektörünün en çok ihracat yapan şirketi olmuştu. Suudi Arabistan’a teslimatların başlaması ile şirketin ihracat gelirlerinde kayda değer bir artış beklenmektedir. Suudi Arabistan bu anlaşmayla Türkiye, Azerbaycan, Pakistan, Libya, Kırgızistan ve Ethiyopya’nın ardından AKINCI S/İHA’nın 9'uncu Müşterisi olmuştur. Anlaşma uyarınca ilk parti AKINCI’lar Suudi Arabistan’a doğrudan satış yoluyla teslim edilirken, 2026 yılı başlarından itibaren AKINCI S/İHA’ların Suudi Arabistan’da SAMI tesislerinde yerel üretim, nihai montaj ve teslimatlarına başlanılacaktır.

Daha önce LENTATEK, Suudi Arabistan’a yerel firmalar INTRA Defense Technologies ile işbirliği içinde KARAYEL-SU S/İHA satışı gerçekleştirmişti. LENTATEK ile Suudi Arabistan’da yerleşik Advanced Electronics Company (AEC) Firması arasında Dubai Air Show kapsamında Kasım 2017’de KARYEL İHA’nın elektronik sistemlerinin imalatına yönelik bir Mutabakat Muhtırası (MoU) imzalamıştı. 2021-2025 yılları arasında 5 yılda toplamda 40 adet KARAYEL-SU S/İHA üretimi hedeflenmişti.

Daha önce MİLGEM Korvetleri ile ilgilenen Suudi Arabistan’a iki farklı denizde kullanılmak üzere aralarında 5 adet fırkateyn (1’i Türkiye’de 4’ü Suudi Arabistan’da inşa edilsin istiyor müşteri) ve çıkarma gemilerinin de yer aldığı farklı tipte harp gemisi satışı için görüşmeler bir süredir devam etmekteydi. Diğer yandan, Suudi Arabistan tekerlekli zırhlı araç ve hava savunma sistemleri tedariki de planlamaktadır.